Dawno nie było niczego sosrębowego (gwoli prawdy, dawno nie było niczego, ale jeszcze trochę cierpliwości – po obronach wracamy) zatem dzisiaj będzie aż w nadmiarze.
Styl zakopiański powstał z inicjatywy Stanisława Witkiewicza. Koncepcja ta miała obejmować też różnorakie sprzęty, tkaniny, ubiory, biżuterię etc, ale najbardziej przylgnęła do architektury i meblarstwa. Styl zakopiański inspirował się kulturą Podhala, ale nie kopiował bezpośrednio motywów – przetwarzał je szanując autonomię sztuki ludowej i stosował zgodnie z obyczajem. Jego koncepcja powstała ok. 1886, w 1893 zrealizowano pierwsze budynki, rozkwit stylu przypada na lata 1896-1900, a zakończył się w okolicach 1904.
Sam Witkiewicz nie określił ściśle na czym powinien polegać styl zakopiański. Wspominał o powszechności, malowniczości, konstrukcyjności podkreślonej ornamentyką, prostym charakteze i szacunku dla sztuki ludowej. Typowy budynek jest wzniesiony na podmurówce przeprutej skarpami, posiada trójdzielny podział korpusu, załamuje się ryzalitowo, a jego ważną częścią jest kryty taras. Budynek pokrywa przyczółkowy dach o stromych połaciach i przecinających się prostopadle kalenicach zwieńczonych koronką, płaszczyzny dachów urozmaicone są wybudówkami i kominami.
W meblarstwie obowiązuje bogata dekoracja i wyraźnie zaakcentowana konstrukcja. Motywy dekoracyjne oparte są na tradycyjnych, ale mają wzbogacony rysunek i kompozycję. Popularne motywy to – rozeta/cyrhlica/gwiazda – wpisany w koło sześciodzielny kwiat w otoku często złożony z kilku przenikających się rozet; gaje – lekko wygięta gałązka z podłużnymi listkami, leluja – kwiat lilii złotogłowiu w formie zwijanej wici z lancetowwatymi liśćmi i bogato ukształtowanym kwiatem; łamanina – łamana trójkątnie linia; mirwa – ukośna kratka; parzenica – motyw zbliżony do serca wypełniony ornamentami; recica – ażurowa kratka; szyszka – owalna, migdałowata lub romboidalna figura wypełniona ornamentem; wschód słońca.
Styl zakopiański powstał z myślą o uczynieniu z niego stylu narodowego (był to okres, kiedy starano się znaleźć sztukę będącą wyrazem indywidualności polskiej kultury). Styl ten szybko stał się wyrazem patriotyzmu i stał się istotnym elementem polskiej kultury.
Pierwsze meble z ornamentem zakopiańskim pojawiły się w 1888 wykonane przez Góralską Szkołę Przemysłu Drzewnego. Pierwsze realizacje architektoniczne Witkiewicza w stylu zakopiańskim to wille Koliba i Pepita (nieistniejąca już) z 1893. Inne charakterystyczne obiekty to wille Oksza (1895) i Pod Jedlami (1897, uważana za wzorcową dla stylu). Typowy wystrój prezentują wnętrza kaplicy św. Jana Chrzciciela (Gnatowskich), Pod Jedlami oraz biblioteki w pałacu w Kluczkowicach.
Koliba.
Koliba, wnętrze.
Oksza.
Oksza, zakończenie budowy.
Oksza, sosręb.
Oksza, wnętrze.
Pod Jedlami.
Pod Jedlami.
Pod Jedlami, studnia.
Kaplica w Jaszczurówce, wnętrze.
W stylu zakopiańskim tworzyli też Zygmunt Dobrowolski, Tadeusz Stryjeński, Wiktor Gosieniecki oraz Wojciech Roj i Jan Obrochta „Bartuś”. Konkurentem Witkiewicza był Edgar Kovats, autor sposobu zakopańskiego (nie, nie ma tu literówki)i popularnego wzornika. Stosował on jednak motywy bez zrozumienia ich miejsca w strukturze budynku i mieszał motywy podhalańskie z tymi pochodzenia alpejskiego.
Styl zakopiański był na tyle popularny, że przetrwał do dziś w tzw. zakopiańszczyźnie. Posługuje się ona uproszczonymi formami, ale dalej zachowuje smukłe proporcje, wysokie dachy z trójkątnymi szczytami i podobne motywy ornamentalne.
k.
Łowcy Sosrębów 